Δρ Βασίλης Μανουσάκης
Hellenic American University
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Μάντη Γιουβανέλλη
Hellenic American University
Μην πυροβολείτε τον υποτιτλιστή: η μεταφραστική προσέγγιση λογοπαιγνίων, αστείων και πολιτισμικών αναφορών στη μετάφραση για την τηλεόραση και τον κινηματογράφο
Περίληψη
Με την ολοένα αυξανόμενη αγορά σειρών και ταινιών για προβολή από ψηφιακές πλατφόρμες (OTETV, NOVA) ή κανάλια streaming (Netflix) το επάγγελμα του υποτιτλιστή έχει αποκτήσει αρκετά μεγάλη δημοφιλία, αν συμπεριλάβει κανείς και τους χιλιάδες υπότιτλους που μεταφράζονται καθημερινά από ερασιτέχνες υποτιτλιστές για παράνομη διακίνηση στο διαδίκτυο (τους λεγόμενους fansubs).
Παράλληλα, με το άνοιγμα του Netflix σε 128 χώρες σε όλο τον κόσμο, η ζήτηση για καλούς επαγγελματίες υποτιτλιστές αυξήθηκε κατακόρυφα, καθώς ο όγκος των ταινιών και σειρών που το δημοφιλές κανάλι έχει αγοράσει ή δημιουργεί εξ ολοκλήρου για αποκλειστική προβολή είναι τεράστιος και οι προδιαγραφές πολύ υψηλές. Tαυτόχρονα, ο αριθμός των ταινιών που προβάλλονται στον κινηματογράφο και την ελεύθερη τηλεόραση παραμένει αμείωτος (παρά τις επαναλήψεις λόγω του ελληνικού τηλεοπτικού τοπίου). Αυτό έχει ως συνέπεια την πρόσληψη αρκετών μεταφραστών-υποτιτλιστών που πρέπει σε σύντομο χρονικό διάστημα να μεταφράσουν εκατοντάδες ή και χιλιάδες υπότιτλους σε ένα πολύ απαιτητικό περιβάλλον και για ένα πολύ καλά πληροφορημένο και εξαιρετικά γλωσσομαθές και φιλοθεάμον κοινό.
Μεταφράζονται, λοιπόν, έξυπνα σενάρια, ευφυείς διάλογοι που βρίθουν από πολιτισμικές αναφορές σε χώρες, ήθη και έθιμα, συνήθειες. Ταυτόχρονα, μεγάλο κομμάτι της τηλεοπτικής πίτας καταλαμβάνουν οι κωμικές σειρές, που ως σκοπό τους έχουν να διασκεδάσουν ασφαλώς το κοινό. Για να το κάνουν αυτό χρησιμοποιούν λογοπαίγνια, σαρκασμό, ειρωνεία, αστεία που αναφέρονται σε ελαττώματα ή λάθη και άλλες πολλές τεχνικές που κατά τεκμήριο προκαλούν το γέλιο στον θεατή. Πώς όμως ο επαγγελματίας υποτιτλιστής προσεγγίζει όλο αυτό το υλικό, εφόσον ο στόχος του είναι ίδιος με τους δημιουργούς της σειράς: να προκαλέσει το γέλιο; Πόσο του επιτρέπει η γλώσσα-στόχος να αναδημιουργήσει ένα πετυχημένο στη γλώσσα-πηγή αστείο; Και τέλος, δεδομένου πως επιτυγχάνει στο έργο του, πώς θα μπορέσει να προσαρμόσει το δικό του λογοπαίγνιο ή αστείο στις συμβάσεις που απαιτεί από αυτόν η εταιρεία ή το πρόγραμμα υποτιτλισμού να ακολουθήσει;
Με άλλα λόγια, στην ανακοίνωση αυτή θα επιχειρήσω να καταδείξω το δύσκολο έργο του υποτιτλιστή στη μετάφραση του χιούμορ, χρησιμοποιώντας παραδείγματα από τον χώρο του επαγγελματικού και ερασιτεχνικού υποτιτλισμού, τα οποία θα στηρίξω σαφώς στη θεωρία της μετάφρασης γενικότερα, αλλά και στις συμβάσεις του υποτιτλισμού ειδικότερα.
Λέξεις-κλειδιά: υποτιτλισμός, λογοπαίγνιο, χιούμορ, αστείο, τηλεόραση, κινηματογράφος, τηλεοπτική σειρά, ταινία
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
- Baker, M. (2011). In other words: A coursebook on translation. Abingdon, Oxon: Routledge.Catford, J. C. (1965). A linguistic theory of translation; an essay in applied linguistics. London: Oxford University Press.
- Díaz-Cintas, J., & Anderman, G. M. (Eds.). (2009). Audiovisual translation: Language transfer on screen. England, UK: Palgrave Macmillan.
- Piñero, R. B., & Cintas, J. D. (Eds.). (2015). Audiovisual translation in a global context: Mapping an ever-changing landscape. UK: Palgrave Macmillan.
Σύντομο βιογραφικό
Μανουσάκης Βασίλης
Μανουσάκης Βασίλης (Αθήνα, 1972). Ποίηση, διήγημα, μετάφραση. Έχει διδακτορικό στην αμερικανική ποίηση. Διδάσκει λογοτεχνία, λογοτεχνική και οπτικοακουστική μετάφραση στο HellenicAmericanCollege στην Αθήνα. Βιβλία του: Μιας σταγόνας χρόνος (ποίηση, 2009), Ανθρώπων όνειρα (διηγήματα, 2010), MovieStills (ποίηση στην αγγλική γλώσσα, 2013), Εύθραυστο όριο (ποίηση, 2014). Συμμετείχε στην επιμέλεια τριών αφιερωμάτων του περιοδικού Πλανόδιον για το ελληνικό και το αμερικανικό μικροδιήγημα/μπονζάι καθώς και στο πρόσφατο αφιέρωμα (2016) για τα διηγήματα για την 11η Σεπτεμβρίου που αναμένεται να εκδοθεί σύντομα από τις εκδόσεις Σιδέρη. Έχει μεταφράσει πάνω από 20 λογοτεχνικά βιβλία και δεκάδες διηγήματα και ποιήματα. Έχει επιμεληθεί λογοτεχνικά αφιερώματα στο εξωτερικό (ηλεκτρονικό περιοδικό DrunkenBoat, USA), ενώ μεταφράσεις και άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά της Ελλάδας και του εξωτερικού
