Μαρία Παπαδήμα
ΕΚΠΑ
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Τίνος είναι βρε γυναίκα τα παιδιά;
Περίληψη
Ή με όρους λιγότερο προκλητικούς και λυρικούς, σε ποιον θα μπορούσε να αποδοθεί η πατρότητα του μεταφράσματος; Υπάρχει άραγε μια ιεραρχία, μια ποσόστωση, ένας καταμερισμός ευθυνών δεοντολογικός ή τουλάχιστον εθιμικός ανάμεσα στους τρεις παράγοντες του μεταφράσματος; Ο συγγραφέας γράφει, ο μεταφραστής μεταφράζει, ο επιμελητής επιμελείται, και το μετάφρασμα μοιάζει εκ πρώτης όψεως να είναι ο καρπός των τριών αυτών, αλλά μέσα από ποιές σχέσεις εξουσίας, αυθαιρεσίας, υπονόμευσης και εντέλει αδιαφάνειας;
Η ιστορία της μετάφρασης ξετυλίγει μια σειρά αντιθέσεων και ισορροπιών που αποτυπώνονται σε δίπολα και διλήμματα: άπιστη-πιστή, εθνοκεντρική-ξενοποιητική, κλπ, που δεν βρίσκουν μια συναινετική λύση. Οι σχέσεις συγγραφέα-μεταφραστή-επιμελητή θέτουν ένα ακανθώδες ζήτημα εξίσου δυσεπίλυτο. Ωστόσο αν τα θεωρητικά διλήμματα της μετάφρασης έχουν απασχολήσει επανειλημμένως τους μεταφρασεολόγους, οι σχέσεις των τριών βασικών παραγόντων της μετάφρασης, και δη της λογοτεχνικής μετάφρασης, έχουν μάλλον αντιμετωπιστεί μέχρι σήμερα χωρίς συστηματικότητα και χωρίς τη δέουσα προσοχή και μελέτη η οποία θα αναδείκνυε τους διακριτούς ρόλους του καθενός καθώς και ένα οδηγό καλών πρακτικών.
Η παρούσα ανακοίνωση αποσκοπεί στη σκιαγράφηση των σχέσεων αυτών και των προβλημάτων που προκύπτουν, σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, τη σημερινή Ελλάδα με την έντονη μεταφραστική δραστηριότητα, η οποία εμπλέκει μεγάλο αριθμό ενδιαφερομένων των τριών αυτών κατηγοριών. Μέσα από τις απαντήσεις των εκπροσώπων τους σε στοχευμένα ερωτηματολόγια, θα επιδιώξουμε να αναδείξουμε τάσεις και πρακτικές προκειμένου αυτές να αξιοποιηθούν επί τα βελτίω στο πλαίσιο των μεταφραστικών σπουδών.
Λέξεις-κλειδιά: μεταφραστής, επιμελητής, λογοτεχνική μετάφραση, οδηγός καλών πρακτικών, translator, reviewer, literary translation, guide of good practices
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
- Galli-Andreani, Pauline, Mallarmé, Valéry et Claudel traducteurs, L’Imaginaire du texte, PUV, Paris, 2016.
- Gouadec, Daniel, Formation des traduteurs, La Maison du Dictionnaire, Paris, 2000.
- Gouadec, Daniel, Profession: traducteur, La Maison du Dictionnaire, Paris, 2002.
- Palimpsestes 26, La cohérence discursive à l’épreuve : traduction et homogénéisation, Presses Sorbonne Nouvelle, Paris, 2013.
Σύντομο βιογραφικό
Η Μαρία Παπαδήμα σπούδασε Γαλλική Φιλολογία, Συγκριτική Λογοτεχνία και Λογοτεχνική Μετάφραση στην Αθήνα, το Παρίσι, τις Βρυξέλλες και τη Λισαβόνα. Εργάστηκε επί μια δεκαετία ως μεταφράστρια στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις Βρυξέλλες. Σήμερα είναι καθηγήτρια και πρόεδρος του Τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ. Κύρια πεδία των επιστημονικών της ενασχολήσεων: η θεωρία και η πράξη της μετάφρασης, η γαλλόφωνη και η πορτογαλόφωνη λογοτεχνία. Μελέτες της και κριτικές έχουν δημοσιευθεί στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει στο ενεργητικό της ένα μεγάλο αριθμό μεταφράσεων σημαντικών έργων από τη γαλλική, την ισπανική και την πορτογαλική γλώσσα. Το 2008 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης για το έργο Το βιβλίο της ανησυχίας του Φερνάντο Πεσσόα, εκδόσεις Εξάντας. Μόλις κυκλοφόρησε η τελευταία της μετάφραση, Ρεαλιστική τριλογία του Μασάντο ντε Ασίς, εκδόσεις Gurtenberg, 2017.
