Φανή Σωφρονίδου
Φίλιππος Παππάς
Πρώτα στοιχεία για τις μεταφράσεις του Γκυ ντε Μωπασάν στην Ελλάδα
Περίληψη
Σκοπός της ανακοίνωσής μας θα είναι η πρώτη παρουσίαση, κατάταξη και δυνάμει απόσταξη στοιχείων από μια εν εξελίξει έρευνα σχετικά με την παρουσία του Γκυ ντε Μωπασάν στην Ελλάδα. Φέρνοντας στο φως αβιβλιογράφητα στοιχεία από περιοδικά και εφημερίδες και φτάνοντας μέχρι τη σημερινή εκδοτική ακμή του έργου του Γ.ντ.Μ. στην Ελλάδα, θα επιχειρήσουμε:
Να ανιχνεύσουμε με ακρίβεια τις πρώτες εμφανίσεις μεταφράσεων στον αθηναϊκό ημερήσιο Τύπο από τη δεκαετία του 1880 κι έπειτα, με αφετηρία την ήδη σχολιασμένη μετάφραση ανώνυμου μεταφραστή και συνέχεια τα διηγήματα στα ευπώλητα Εμπρός και Σκριπ, μέχρι τον πρώτο Φιλαράκο στον εικοστό αιώνα και την πρώτη αυτοτελή έκδοση.
Να περιοδολογήσουμε αδρομερώς την παρουσία του έργου του: πρώτη επιφυλλιδική παρουσία σε κλίμα τυχαιότητας, εκδοτικές σειρές της δεκαετίας του 1920, εκδοτική άνθιση μεταπολεμικά, μεικτός χαρακτήρας σύγχρονης παρουσίας, μεταξύ λαϊκού και λογίου.
Να ποσοτικοποιήσουμε, στο μέτρο του εφικτού, τη μεταφραστική του παρουσία, ανά περίοδο και έντυπο.
Να καταγράψουμε και να δώσουμε έμφαση στα πιο δημοφιλή έργα του, μυθιστορήματα και διηγήματα.
Να αναζητήσουμε μέσα από αγγελίες, προλόγους και κριτικές το παρακείμενο των μεταφρασμάτων, καθώς και τα πολιτισμικά φίλτρα μέσα από τα οποία εισάγεται ο συγγραφέας.
Να σταθούμε στους πιο βασικούς εκδότες και -κυρίως- μεταφραστές του, ως κυρίαρχα υποκείμενα της διαμεσολαβημένης διάδοσης του έργου του στην Ελλάδα.
Να αναδείξουμε ποια εσωτερική κατηγορία του έργου του Γκυ ντε Μωπασάν υπερισχύει. (νατουραλισμός, αστική ηθογραφία, νορμανδικές διηγήσεις, φανταστικό)
Να καταμετρήσουμε αναμεταφράσεις και επανεκδόσεις, ιδιαίτερα των πιο δημοφιλών έργων του, που αποτελούν μια σύνθετη απόπειρα εξαρτώμενη από την προσαρμογή τους στην εκάστοτε πολιτισμική πραγματικότητα.
Τέλος, να εντοπίσουμε εξωλογοτεχνικές, διακαλλιτεχνικές, διασημειωτικές πτυχές της παρουσίας του στον κινηματογράφο και στο θέατρο, ολοκληρώνοντας έτσι μια πρώτη απόπειρα προσέγγισης της μεταφραστικής τύχης του Γκυ ντε Μωπασάν στην Ελλάδα.
Λέξεις κλειδιά: Βιβλιογραφική καταγραφή, μεταφράσεις, διήγημα, Tύπος, 19ος αιώνας, Bibliography, translations, short story, press, reception, 19th century
Eνδεικτική βιβλιογραφία (& ιστοτοπογραφία)
- Δια-κείμενα. Η μετάφραση ως μέσο λογοτεχνικής πρόσληψης, τχ. 2, Θεσσαλονίκη 2000
- Κ. Γ. Κασίνης, Βιβλιογραφία των ελληνικών μεταφράσεων ξένης λογοτεχνίας, ΙΘ΄-Κ΄ αι., Αυτοτελείς εκδόσεις:(1901-1950), Αθήνα, Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων, 2013
- Φίλιππος Παππάς, Ο διάλογος της ελληνικής με τις ξένες λογοτεχνίας μέσω των μεταφράσεων, Αθήνα, Πόλις (υπό έκδοση).
- Ελένη Πολίτη-Μαρμαρινού & Σοφία Ντενίση (επιμ.),Το διήγημα στην ελληνική και στις ξένες λογοτεχνίες. Θεωρία-γραφή-πρόσληψη, Αθήνα, Tυπωθήτω, 2009
- Φανή Σωφρονίδου, Οι ελληνικές μεταφράσεις της γαλλικής λογοτεχνίας. Συμβολή στην καταγραφή και στη μελέτη της παρουσίας τους στα ελληνικά γράμματα από το 1900 έως το 2010, Αθήνα, Ύψιλον, 2016.
- Λουκία Δρούλια - Γιούλα Κουτσοπανάγου(επιμ.), Εγκυκλοπαίδεια του ελληνικού τύπου. Εφημερίδες. Περιοδικά. Δημοσιογράφοι. Εκδότες, τόμ. Α΄-Δ΄,Αθήνα, Ε.Ι.Ε./Κ.Ν.Ε, 2009
- Χ. Λ. Καράογλου και ερευνητική ομάδα, Περιοδικά λόγου και τέχνης (1901-1940), 2 τόμ., Θεσσαλονίκη, USP (τ. 1: Αθηναϊκά περιοδικά (1901-1925), 1996· τ. 2: Αθηναϊκά περιοδικά (1926-1933), 2002 [και αυτοτελές μέρος β΄: Συγκεντρωτικά ευρετήρια]
- Μάρθα Καρπόζηλου, Τεύχη-αφιερώματα των ελληνικών περιοδικών (1879-1997), Αθήνα, Τυπωθήτω, 1999
- Itamar Even-Zohar, “Translation and Transfer”, Polysystem Studies [Poetics Today 11.1 (1990) 73-78]
- Dominique Kalifa, Philippe Régnier, Marie-Eve Thérenty και Alain Vaillant (επιμ.), La civilisation du journal. Histoire culturelle et littéraire de la presse au XIXe siècle, Παρίσι 2011
- Franco Moretti, Graphs, Maps, Trees: Abstract Models for Literary History, Λονδίνο, Verso, 2005
- anemi.lib.uoc.gr
- www.benaki.gr/bibliology
- http://catalog.parliament.gr/
- http://efimeris.nlg.gr/ns/main.html
- http://pleias.lis.upatras.gr/, http://xantho.lis.upatras.gr/kosmopolis/
- http://www.vivliopontikas.gr/
- http://gallica.bnf.fr/
- www.medias19.org/
- transfers.ens.fr/
Σύντομα βιογραφικά
Φανή Σωφρονίδου
Η Φανή Σωφρονίδου είναι απόφοιτος του τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σπούδασε λογοτεχνική μετάφραση στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στη μετάφραση στο τμήμα Ξένων Εφαρμοσμένων Γλωσσών (L.E.A) του Πανεπιστημίου PaulValéry – MontpellierIII. Το 2014 υποστήριξε τη διατριβή της με τίτλο: «Οι ελληνικές μεταφράσεις της γαλλικής λογοτεχνίας : συμβολή στην καταγραφή και στη μελέτη της παρουσίας τους στα ελληνικά γράμματα από το 1900 έως το 2010» και ανακηρύχθηκε διδάκτορας του Πανεπιστημίου Paul-Valéry και του Ιονίου Πανεπιστημίου. Εργάζεται ως καθηγήτρια γαλλικής γλώσσας, καθηγήτρια μετάφρασης και μεταφράστρια.
Φίλιππος Παππάς
Ο Φίλιππος Παππάς σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, απ’όπου απέκτησε διδακτορικό δίπλωμα (με ομόφωνο άριστα) με επόπτη τον Αλέξη Πολίτη και θέμα διατριβής την ιστορία των λογοτεχνικών μεταφράσεων 1830-1909 (θα κυκλοφορήσει το 2017 από τις Εκδόσεις Πόλις. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Πραγματοποίησε μεταδιδακτορική έρευνα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Έχει εργαστεί σε ερευνητικά προγράμματα του Πανεπιστημίου Κρήτης, του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και του CEMOG του Freie Universität. Έχει συμμετάσχει σε διεθνή και ελληνικά συνέδρια. Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα αφορούν την ιστορία της μετάφρασης, την πρόσληψη ξένων λογοτεχνών και λογοτεχνιών, τη σχέση Τύπου και λογοτεχνίας, τις πολιτισμικές μεταφορές, τις ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες.
